Zniesienie stanu epidemii i wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego – konsekwencje dla pracodawców

Przepisy ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi wprowadzają rozróżnienie między stanem epidemii a stanem zagrożenia epidemicznego. Na czym polega różnica?

Wprowadzenie tych stanów wywołuje określone skutki prawne wskazane w przepisach. Prawodawca wskazał bowiem różnego rodzaju ograniczenia, zakazy oraz nakazy, które obowiązują w czasie obowiązywania stanu epidemii bądź zagrożenia epidemicznego.

Zniesienie stanu epidemii i wprowadzenia zagrożenia epidemicznego oznacza zatem, że przestają obowiązywać rozwiązania mające zastosowanie w stanie epidemii. Aktualne są zaś te, które przewidziano na stan zagrożenia epidemicznego.

W sytuacji, gdy przepisy – a tak jest w większości przypadków odnoszących się do zatrudnienia –

Jeżeli przepisy uzależniają obowiązywanie danych ograniczeń od wprowadzenia stanu epidemii lub zagrożenia epidemicznego, to zniesienie stanu epidemii, przy jednoczesnym ogłoszeniu stanu zagrożenia epidemicznego nie powoduje utraty mocy tych przepisów.

Obostrzenia i ograniczenia będą obowiązywać tak długo, jak długo nie zostanie ostatecznie uchylony stan zagrożenia epidemicznego. Dopiero zniesienie stanu zagrożenia epidemicznego poskutkuje zniesieniem zdecydowanej większości specjalnych zasad wprowadzonych w związku z wystąpieniem pandemii COVID-19.

Z perspektywy pracodawców i pracowników istotne są w szczególności te rozwiązania przeciwcovidowe, które odnoszą się do:

• pracy zdalnej,
• udzielania zaległego urlopu wypoczynkowego,
• przeniesienia pracowników samorządowych do innej pracy,
• badań okresowych,
• szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

W czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego możliwe jest polecenie pracownikowi pracy zdalnej. W tym zakresie zmiana sytuacji prawnej nic nie zmienia. Można spodziewać się, że taki stan utrzyma się do wprowadzenia zmian w ustawie z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Planowane jest bowiem wprowadzenie takiego rozwiązania na stałe.

Warto również wspomnieć, że zniesienie stanu zagrożenia epidemicznego również nie poskutkuje obowiązkiem natychmiastowego powrotu do pracy stacjonarnej. Zgodnie bowiem, z art. 3 ust. 1 ustawy COVID pracodawca może polecić pracę zdalną w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu.

Zniesienie stanu epidemii nie pozbawia pracodawców prawa do udzielenia pracownikowi bez jego zgody do 30 dni zaległego urlopu rocznie w dowolnym terminie (nawet jeśli nie zbliża się jeszcze ostateczny termin udzielenia urlopów zaległych).

Urlop udzielony jednostronnie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego może się zakończyć już po odwołaniu obu tych stanów.

W analogicznej sytuacji znajdują się pracownicy samorządowi, którym:

• wójt,
• burmistrz,
• prezydent miasta, w tym prezydent miasta na prawach powiatu,
• starosta oraz
• marszałek województwa

może polecić tak pracownikowi podległego mu urzędu, tymczasowe przeniesienie do innej pracy w innej jednostce, w tej samej lub innej miejscowości. Warunkiem jest to, aby pracownik wykonywał pracę zgodną z kwalifikacjami i za takie same wynagrodzenie.

Przypomnijmy, że polecenie przeniesienia konkretnego pracownika można też wydać kierownikowi podległej jednostki organizacyjnej. Takie przeniesienie pracownika samorządowego jest możliwe zarówno w czasie stanu epidemii, jak i w czasie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego 3a ustawy COVID.

Obowiązywanie stanu zagrożenia epidemicznego oznacza, że nie jest konieczne kierowanie pracowników na badania okresowe. Obowiązuje bowiem art. 12a ust. 1 ustawy COVID, który przewiduje, że także w okresie stanu zagrożenia epidemicznego:

1. zawieszony jest obowiązek wykonywania badań okresowych,
2. nie obowiązuje zakaz dopuszczenia pracownika do pracy bez aktualnego badania okresowego,
3. zawieszone są następujące obowiązki odnośnie do kierowców w transporcie drogowym:

• posiadanie ukończonego szkolenia okresowego (art. 39a ust. 1 pkt 6 i art. 39d ustawy o transporcie drogowym),
• przeprowadzanie okresowych badań lekarskich kierowców określonych w art. 39j ustawy o transporcie drogowym),
• przeprowadzenie obowiązkowych badań psychologicznych (art. 39k ustawy o transporcie drogowym),
• kierowanie przez pracodawcę lub zatrudniającego kierowcy na wskazane wyżej badania zgodnie z art. 39l ustawy o transporcie drogowym.

Badania lekarskie muszą być uzupełnione w terminie 180 dni. Jednak termin rozpoczyna bieg dopiero po dacie zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego.

W przypadku szkoleń z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w związku z przejściem ze stanu epidemii do stanu zagrożenia epidemicznego, instruktaż stanowiskowy nadal można przeprowadzać zdalnie.

Nadal obowiązuje art. 12e ust. 1 ustawy COVID. Na podstawie tego przepisu w czasie stanu zagrożenia epidemicznego stacjonarne instruktaże obowiązywać będą tylko:

1. pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym,
2. pracownika zatrudnionego na stanowisku, na którym występuje narażenie na działanie czynników niebezpiecznych,
3. pracownika przenoszonego na stanowisko robotnicze lub takie na którym narażony jest na czynniki niebezpieczne,
4. ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu,
5. studenta odbywającego praktykę studencką.

W odniesieniu do szkoleń okresowych, rozporządzenie utrzymuje zawieszenie obowiązku ich przeprowadzania. Zgodnie z art. 12e ust. 2 ustawy COVID, jeżeli termin przeprowadzenia szkolenia okresowego bhp przypada w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii – termin ten wydłuża się do 60. dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego.